مؤسسه‌های خیریه را سمن، یعنی سازمان مردم‌نهاد می‌گویند. این بدان معنی است که اساس و بنیان آنها را مردم شکل می‌دهند و با کمک مردم و نیکوکاران منابع مالی‌شان تأمین می‌شود. به خیریه به زبان انگلیسی NGO گفته می‌شود که مفهوم آن «جدا از دولت بودن» است؛ با‌وجود‌این تشکل‌های مردم‌نهاد به کمک دولت می‌آیند تا با حمایت از اقشار آسیب‌پذیر زندگی را برای آنان تحمل‌پذیر کنند و برای توانمندسازی آنان اقدام کنند و باری هم از دوش دولت بردارند. جامعه هدف مؤسسه‌های خیریه مردم فرودست هستند که دهک‌های پایین اقتصادی را شکل می‌دهند. این مردم در تکانش‌های اقتصادی و اجتماعی و اپیدمی‌ها مثل کرونا قبل و بیش از دیگران دچار آسیب می‌شوند و زندگی‌شان به مخاطره می‌افتد، ناچار برای دریافت کمک و حمایت بیشتر به خیریه‌ها متوسل می‌شوند؛ در نتیجه بر مسئولیت و دغدغه تشکل‌های مردمی می‌افزایند. در شرایط فعلی که بیماری کرونا همه فعالیت‌های اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار داده است، خیران، نیکوکاران و مردمی که منابع مالی خیریه‌ها را تأمین می‌کنند، نیز مانند دیگران امکانات‌شان کاهش یافته و فاقد در‌آمد کافی برای حمایت از خیریه‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد هستند؛ به‌صورتی‌که منجر به کاهش خدمات و حمایت‌ها شده است. ملاحظه می‌شود که از یک سو مراجعان و متقاضیان دریافت کمک از خیریه‌ها افزایش می‌یابد و از سوی دیگر منابع مالی مؤسسات به‌شدت کاهش یافته؛ بنابراین خدمات خیریه‌ها محدودتر می‌شود و متأسفانه خیل نیازمندان اضافه و اضافه‌تر شده است. سؤالی که پیش می‌آید، این است که اکنون چه باید کرد؟ شاید بهترین شیوه برای ما و همکاران در مؤسسه‌های مردم‌نهاد این باشد که از طریق مدیریت منابع موجود، کاهش هزینه‌های اداری و جاری، همکاری با شبکه‌های مؤسسه‌های خیریه همراه با تقسیم وظایف و مسئولیت‌ها، از موازی‌کاری جلوگیری کرده و به منابع خرد مشارکت‌های مردمی توجه بیشتر کنیم و از ورود به اجرای طرح‌های کلان و دیربازده بپرهیزیم تا ان‌شاءالله شرایط کرونایی کشور و جهان تغییر کند و گشایش لازم در امور اقتصادی اهل خیر فراهم شود. در شرایط امروزی دولت به‌عنوان مسئول اداره کشور، باید نقطه اتکا و پشتیبان اصلی مردم باشد و انتظار می‌رود قبل از توقف فعالیت خیریه‌ها و در رنج قرار‌گرفتن بیشتر گروه‌های فرودست با همراهی و مشاوره با کارشناسان، اهل خیر و نیکوکاران راهکاری بیندیشد. دولت می‌تواند سازوکاری برای استمرار خدمات تشکل‌های مردم‌نهاد تبیین کند تا مردم در رنج کمتری قرار گیرند که خود فاقد توان کافی است؛ زیرا زمانی که به موقعیت دولت نگاه می‌کنیم و به شرایط کنونی و عملکرد آن می‌پردازیم، ملاحظه می‌شود که دولت برای پیشگیری از همه‌گیری بیماری کرونا خود دستور تعطیلی بسیاری از مشاغل و کسب‌وکار‌ها را داده است که حدود 50 درصد دهک‌های پایین جامعه را شامل می‌شود. در نتیجه این افراد قادر به پرداخت هزینه‌های اجاره واحدهای کسب‌وکار و منازل مسکونی و دیگر مخارج‌شان نیستند و مستأصل شده و نیازمند حمایت هستند. اگرچه به منظور مداخله و مساعدت در حد منابع و امکانات طرح‌های حمایتی ارائه شده است؛ اما مسئله یک روز و دو روز نیست. باید برای طولانی‌مدت برنامه‌ریزی و اقدام شود. نگرانی اصلی کارشناسان این است که اکنون توجه مردم به روش کارهای خود‌مراقبتی و بهداشتی برای پیشگیری از بیماری کرونا متمرکز است؛ اما به‌تدریج پیامد‌های اقتصادی ویروس کرونا امور روزمره زندگی مردم را مختل می‌کند و اندک اندوخته‌ها صرف و درآمد‌ها قطع می‌شود و احتمال دارد اقتصاد کشور دچار فروپاشی شود؛ بنابراین هشدار و پیشنهاد می‌دهند. همچنان‌که تیم بهداشت و درمان دولت بدون تعطیلی و مجدانه در حال اقدامات برای مبارزه و کنترل بیماری کروناست، تیم اقتصادی دولت هم باید مراقب پیامد‌های اقتصادی و تعطیلی بازار کسب‌وکار و توقف تولیدات مورد نیاز کشور باشد؛ زیرا کاهش یا قطع درآمد‌های مردم مسئله‌ای جدی است که در آینده نزدیک آثار آن خود را نشان خواهد داد؛ بنابراین ضرورت دارد متولیان این بخش نیز سریعا سازوکارهای مواجهه با این چالش را ارائه دهند. همچنین دستگاه‌های حمایتی و اجتماعی نیز برای برون‌رفت از چالش‌های اجتماعی در موقعیتی که کشور با آن روبه‌رو است و فقیر و غنی با آن مواجه می‌شوند، باید طرح و برنامه‌های ملی ارائه دهند؛ به‌صورتی‌که همه مردم محفوظ بمانند. نبی‌اله عشقی‌ثانی مدرس دانشگاه و کارشناس امور اجتماعی