اصلی‌ترین وظیفه مددکاران و خیریه‌ها چیست؟

به گزارش روابط عمومی موسسه خیریه عترت بوتراب، امروزه تمام فعالیت‌ها و خدماتی که توسط مددکاران انجام می‌گیرد، همه در جهت توانمندسازی و خودکفایی مددجویان می‌باشد. اما آنچه که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، نحوه خدمت رسانی و کیفیت امداد است. بدون شک حفظ عزت نفس و کرامت انسانی مددجویان از وظایف اصلی مددکاران به شمار می‌رود. از این‌رو تمام خدماتی که انجام می‌گیرد، باید به نحوی سامان‌دهی شود که هیچ آسیبی به سلامت روانی مددجویان وارد نشود.

در این خصوص، نظرات استاد مصطفی ملکیان، فیلسوف و روشنفکر ایرانی، بسیار ارزنده و قابل توجه است. وی معتقد است شیوه خدمت رسانی باید به گونه‌ای باشد که نقصان‌های موجود مرمت شوند نه اینکه نقصان دیگری اضافه شود. حفظ عزت نفس یک انسان امر مهمی است که از طریق حرکات و سکنات، حتی با طرز نگاه کردن و طرز گوش دادن به سخنان طرف مقابل تقویت و یا تضعیف می‌شود.

وی می‌گوید: وقتی من به یک معلول یا فقیری کمک می‌کنم، نباید طوری رفتاری کنم که عزت نفس و حرمت  او خدشه‌دار شود؛ نباید کاری کنم که بگوید اگر قبلا پا نداشتم، فقط پا نداشتم اما اکنون نه پا ندارم و نه عزت. امام حسین(ع) وقتی به فقیری کمک می‌کرد، دست فقیر را می بوسیدند تا  فقیر فکر نکند که فقر او سبب شده که عزت نفس نداشته باشد.

در یکی از سخنرانی‌ها، استاد ملکیان برای اخلاقی بودن امداد اجتماعی چندین شرط را تعیین کرده که با اندکی دخل و تصرف آنها را مرور می‌کنیم.

• کیفیت امداد و کمک

کمک‌ها و خدمات مددکار باید به گونه‌ای باشد که مددجو بتواند به هدف موردنظر خود نزدیک شود. اگر به فردی برای رسیدن به هدفی غیر از هدف مورد نظرش کمک شود، دیگر عنوان امداد و یاری برای آن اطلاق نمی‌شود، در امر امداد اجتماعی مساله تعلیم و تربیت مطرح نمی‌شود.

بسیاری از افراد امدادرسان در هدف مخاطبان دخل و تصرف می‌کنند و حق تعدیل در اهداف آنان را برای خود قائل هستند، در واقع راه مخاطب را تغییر می‌دهند، در اینصورت حتی اگر عمل آنها اخلاقی و نیت‌شان خیرخواهانه‌ باشد، نام عمل دیگر امداد و کمک نیست، بلکه تعلیم و تربیت و یا ارشاد و دلالت است.

•   مشروط نبودن کمک و امداد اجتماعی

دین، نژاد، ملیت، عقیده و مکتب تحت هیچ شرایطی نباید شرط کمک قرار گیرد. غیر از مسئله انسانیت، هیچ دلیل و برهانی در تصمیم امداد رسان نباید دخالت داشته باشد زیرا اقتضای عمل اخلاقی این است که به انسان فقط از آنرو که انسان است، کمک شود. 

•  احترام به قاعده اهم بر مهم در مددرسانی اجتماعی

 در جامعه‌ای که رفع نیازهای اولیه‌ چون خوراک، پوشاک و مسکن با مشکلاتی روبرو است، رفع نیازهای ثانویه با اولویت کمتر معنا و مفهومی ندارد.

•  تماس و رویارویی میان امدادرسان و کمک گیرنده

گرچه این شرط صد در صد قابل تحقق یافتن نیست اما حتی الامکان باید محقق شود.  در جامعه امروزی بخشش‌کننده، و گیرنده کمک چهره یکدیگر را نمی‌بیند. موسسات اجتماعی و خیریه‌ها نقش واسط را بازی می‌کنند و در این صورت آنچه اتفاق میافتد بیشتر شبیه دادن مالیات است. اخلاق اقتضاء می‌کند دو طرف این چرخه یکدیگر را ببینند زیرا در این امر شفقت و همدردی ایجاد می‌شود که باعث ارتقاء اخلاقی و معنوی انسان می‌شود و مجموعه عواطف انسانی را پدید می‌آورد.

•  عدم وارد شدن خدشه به عزت نفس گیرنده کمک

امام حسین وقتی به نیازمندی کمک می‌نمود، دست او را هم می‌بوسید. خرد کردن عزت نفس انسان‌ها درقبال کمک به هیچ وجه عمل اخلاقی محسوب نمی‌شود

•  عدم ایجاد عادت کمک گیری در انسان‌ها در سایه امداد اجتماعی

هر عملی که باعث شود شخص از پتانسیل‌ها و توانایی‌های خدادادی خود استفاده نکند، غیر اخلاقی است.

•  عدم وجود عنصر رقابت پذیری در مددکاری اجتماعی

مددکاری اجتماعی اگر رقابت‌آمیز باشد، پارادوکسیکال می‌شود. عمل امداد صرفا برای ارائه گزارش کار نیست و در آن رفاقت به جای رقابت وجود دارد.