اختلاف ۴ میلیونی آمار کودکان کار/ شکل جدید تهدیدها نمایان شد

«کودک کار» واژه غریبی نیست؛ آسیبی که در سطح جامعه به شکل‌های مختلف مشاهده می‌شود اما آنچه که نمود بیشتری از کودک کار دارد حضور این افراد بین خودروها و چهارراه‌های شهر است؛ کودکانی که بعضا حتی نوزادی هم در آغوش دارند و از آن به عنوان ابزار عاطفی برای کسب درآمد استفاده می‌کنند. کودکان و نوزادانی که هر دو قربانی سیاست‌های ناکارآمد پیشگیری و ساماندهی هستند و از بد روزگار واژه «کار» را با خود یدک می‌کشند.

به اعتقاد فعالان حقوق کودکان کار، این روزها شکل جدیدی از معضلات کودکان کار نمایان شده؛ حتی شرایط پیدایش کودکان کار و تعریف این آسیب اجتماعی طی سال‌های اخیر در حال تغییر است؛ اگر تا چندسال پیش آسیب‌های تغذیه نامناسب، محرومیت از سوادآموزی و شرایط اقتصادی نامناسب کودکان کار را تهدید می کرد اما امروز وجوه پنهانی چون «اعتیاد» و «آزار جنسی» در بین این کودکان رخنه کرده است.

در همین رابطه هادی شریعتی یک فعال حقوق کودک کار درباره تعریف کودکان کار می گوید: طبق کنوانسیون حقوق کودک که به عنوان معتبرترین سند حقوقی شناخته می‌شود و ایران نیز از سال ۱۳۷۲ به این کنوانسیون ملحق شد، هر فرد شاغل زیر ۱۸ سال، کودک کار محسوب می شود و این افراد نباید در مشاغل سخت به کار گرفته شوند.

وی افزود: متاسفانه آمار صحیحی از تعداد کودکان کار و آسیب‌هایی که آنها را تهدید می‌کند وجود ندارد؛ طبق اعلام مراجع دولتی حدود ۳ میلیون کودک کار در کل کشور فعالیت دارند در حالی‌که پژوهش‌ها و تحقیقات سازمان‌های مردم نهاد از وجود بیش از ۷ میلیون کودک کار در کشور حکایت دارد؛ ضمن اینکه طبق اعلام مراجع دولتی، این آمار در تهران حدود ۲۰ هزار نفر است.  

شریعتی معتقد است: در هر صورت این آمار به قدری زیاد است که پرهیز از شعار و زمان اقدامات عملی فرارسیده؛ تا پیش از این، مشکلات و آسیب‌های پیش روی بچه‌های کار خیلی متفاوت‌تر از شرایط فعلی بود، اگر در گذشته این مشکلات بیشتر به بازماندگی از تحصیل و تغذیه نامناسب محدود می‌شد اما امروز مشکلات این کودکان بسیار پیچیده‌تر شده و اعتیاد، آزار جنسی و بیماری‌های عفونی مانند ایدز و هپاتیت این کودکان را تهدید می‌کند که این معضلات به صورت اپیدمی در حال گسترش است.

شیوع خودکشی و افسردگی در بین کودکان کار نوجوان

وی گفت: کودکان کار به دلیل اینکه باید زمان زیادی فعالیت کنند با توجیه دریافت انرژی مضاعف به استفاده از مواد مخدر روی آوردند؛ علاوه بر این خودکشی و افسردگی در بین کودکان کاری که به سنین نوجوانی می‌رسند بسیار شایع شده است.

مشاور حقوقی یکی از خانه‌های کودک کار در تهران با اشاره به اینکه برخورد با آسیب‌های اجتماعی مانند معضل کودکان کار باید با پرهیز از نگاه سیاسی و جناحی باشد گفت: نگاه امنیتی و سیاسی در برخورد با کودکان کار منجر شده تا گاهی برچسب سیاسی به شخصی که در این زمینه اظهار نظر می کند، زده شود و این نوع نگاه باعث می شود حل این مشکلات پیچیده تر شود.

این فعال حقوق کودک کار افزود: جنس فعالیت کودکان کار هم بنا به شرایط جغرافیایی متفاوت شده است و شکل جدیدی از فعالیت این کودکان مشاهده می‌شود؛ فعالیت کودکان کار مناطق جنوب شرقی کشور با فعالیت کودکان کار تهران که عمدتا دست فروش هستند و کودک کاری که در کردستان زندگی می‌کند، کاملا متمایز از یکدیگر شده است.

شریعتی با تاکید بر اینکه دامنه مشاغل کودکان کار بسیار گسترده شده، اظهار کرد: کارهای ناشناخته جدید توسط کودکان کار در حال بروز و پیدایش است به طوریکه در مناطقی از کشور این کودکان برای روده‌پاک کنی دام به کار گرفته می شوند، بخشی در مشاغل خانگی و کارگاه‌های کوچک فعالیت می‌کنند، عده ای دیگر در برخی از استان ها کوله بری می‌کنند. از این دست مشاغل بسیار زیادند و مسئولان ذی‌ربط کشور اطلاعاتی از آن ندارند. همچنین در بخش زباله گردی برخی پیمانکاران شهرداری از مهاجران کودک افغان به صورت گروهی استفاده می کنند و طبق اطلاعات به دست آمده چند نفر در یک اتاق کوچک اسکان دارند.

وی درباره متولی ساماندهی کودکان کار گفت: یکی از مشکلات ساماندهی این کودکان تعدد دستگاه‌های مختلف در این زمینه است که هر دستگاه در انجام وظایف خود پاسکاری می‌کند، در حالی که اگر یک سازمان به عنوان متولی در نظر گرفته می‌شد سازماندهی این کودکان به صورت منسجم می‌تواند با جدیت بیشتر اجرا شود.

رفاه اجتماعی و پوشش بیمه‌ای کودکان را جدی بگیرید

شریعتی ادامه داد: بر اساس آیین نامه ساماندهی کودکان خیابان که در سال ۸۴ به تصویب هیأت وزیران رسید، سازمان بهزیستی کشور موظف است با همکاری و مشارکت شهرداری‌، انجمن‌های خیریه‌، تشکل‌های غیردولتی، نیروی انتظامی و با استفاده از مدد کاراجتماعی که در قالب تیم تخصصی سیار یا مستقر در مراکز با همکاری شهرداریها سازماندهی خواهد شد نسبت به شناسایی‌، جذب‌، پذیرش و توانمندسازی کودکان خیابانی در تمام مراکز استانها اقدام کند. در این آیین نامه سازوکارهای حمایتی از کودکان کار عنوان شده که متاسفانه تمام آنها روی برگه مانده است.

وی به ریشه‌ها و علل گسترش آسیب های اجتماعی این کودکان اشاره کرد و گفت: این چالش‌ متاسفانه نشأت گرفته از اقتصاد و سیستم اجتماعی بیمار است که منجر به بروز چنین پدیده هایی می‌شود.

این فعال حقوق کار درباره راهکارهای سازماندهی وضع موجود اظهار کرد: یکی از وعده هایی که در این زمینه داده شده بود درمان رایگان بیماری‌های این کودکان است که هنوز اجرا نشده؛ درخواست من از مسئولان این است که از شعارهای بدون عمل پرهیز کنند؛ معضلات کودکان را جدی بگیرند چراکه آسیب های اجتماعی ناشی از آن می تواند جبران ناپذیر باشد. سیستم رفاه اجتماعی این اقشار از جامعه توسط دولت اصلاح شود و پوشش بیمه ای کودکان کار به عنوان اولویت مدنظر قرار گیرد.